บาป… พลาดอริยมรรค

ปัญญาทางพุทธศาสนาที่มีชื่อเสียงที่สุด หรือปรัชญา เกี่ยวข้องกับสิ่งที่มักเรียกว่าอริยมรรคมีองค์ 8 ( บาลี : อริยอัฏฐั งจิกะมัคค; สิ่งนี้มาจากตำราทางพุทธศาสนาภาษาบาลีและสันสกฤตซึ่งรักษาคำสอนโบราณของพระพุทธเจ้า พระสุตตันตปิฎกสรุปอริยมรรคมีองค์ 8 โดยเน้นว่า สัมมาสมาธิ (สัมมาสมาธิ) เป็นผลมาจากความสามารถใน ‘สัมมาทิฐิ’ ‘สัมมาวายามะ’ ‘สัมมาวาจา’ ‘การกระทำชอบ’ ‘สัมมาอาชีวะ’ ‘, ‘ความพยายามที่ถูกต้อง’ , ‘สติที่ถูกต้อง’ ‘สัมมาสมาธิ’ (สัมมาทิฏฐิ) ในขณะที่เป็นหนึ่งในศีลแปด ครอบคลุมและสรุปการไตร่ตรองของศีลเพิ่มเติม

แนวคิดที่กล่าวถึงในคำว่า “อริยมรรคมีองค์แปด” ไม่ใช่ว่าตัวมรรคนั้นประเสริฐ (อริยะ) แต่หมายถึงผู้ที่ดำเนินมรรคานี้ (มรรค) เป็นอริยะ เส้นทางนั้นประกอบด้วยความตั้งใจและการกระทำ 8 ประการ ‘ถูกต้อง’ (สัมมา) ซึ่งพระพุทธเจ้าและพุทธปรัชญาได้รักษาไว้สำหรับเรา หนทางนี้ ‘ถูกต้อง’ ที่สอดคล้องกับบุญ ดังนั้นผู้ที่อยู่บนเส้นทางนี้จึงเป็นผู้ประเสริฐ (อริยะ) เพราะได้บุญมาดี ‘สัมมาวาจา’ ‘การกระทำที่ถูกต้อง’ และ ‘สัมมาอาชีวะ’ หมายถึงคุณธรรม (สันสกฤต: ศีลา, ปาลี: สิละ) ส่วน ‘สัมมาวายามะ’ และ ‘ปณิธานที่ถูกต้อง’ หมายถึงความหยั่งรู้และปัญญา (สันสกฤต: ปราชญา, บาลี: ปญฺญา). ประการสุดท้าย ‘ความพยายามที่ถูกต้อง’ ‘สติที่ถูกต้อง’ และที่สำคัญที่สุดคือ ‘สมาธิที่ถูกต้อง’ ตกอยู่ในสมาธิ (ภาษาสันสกฤตและภาษาบาลี: สมาธิ)

แต่จะมีสักกี่คนที่สูงส่งพอที่จะอยู่บนเส้นทางนี้?

เราเห็นว่าพระคัมภีร์ภาษาฮีบรูโบราณบันทึกว่ามนุษย์เสื่อมทรามจากพระฉายาลักษณ์ของพระเจ้า ที่สร้าง ขึ้น  ดั้งเดิมอย่างไร

บางคนเข้าใจผิดว่าพระคัมภีร์หมายความว่าเราถูกตำหนิว่าเป็นผู้ก่อการจลาจลนี้ ในความเป็นจริงคนเดียวที่ถูกตำหนิคืออดัม แต่เรามีชีวิตอยู่ในผลของการกบฏนั้น ลองนึกถึงพันธุกรรม เด็กได้รับลักษณะของพ่อแม่ – ดีและไม่ดี – โดยการถ่ายทอดยีนของพวกเขา ผู้คนได้รับมรดกจากลักษณะการกลายพันธุ์ของอดัมและโดยธรรมชาติโดยเกือบจะไม่รู้ตัว แต่เรายังคงจงใจที่จะก่อการจลาจลที่เขาเริ่มขึ้น เราอาจไม่ต้องการเป็นพระเจ้าของจักรวาล แต่เราอยากเป็นพระเจ้าในสภาพแวดล้อมของเรา ทำให้เราพลาดอริยมรรค

ผลของบาปที่มองเห็นได้ในสังคม

และสิ่งนี้อธิบายชีวิตมนุษย์ได้มากมายจนเรามองข้ามไป นี่คือเหตุผลที่ทุกคนจำเป็นต้องล็อคประตู ทำไมเราต้องใช้ตำรวจ ทนายความ และรหัสผ่านเข้ารหัสสำหรับการธนาคาร เพราะในชาติปัจจุบันเราแย่งชิงกัน สิ่งนี้อธิบายได้ว่าทำไมอาณาจักรและสังคมจึงล่มสลายในที่สุด เนื่องจากพลเมืองในอาณาจักรเหล่านี้ทั้งหมดมีแนวโน้มที่จะสลายตัว สิ่งนี้อธิบายได้ว่าทำไมรัฐบาลและระบบเศรษฐกิจทั้งหมด แม้ว่าบางระบบจะทำงานได้ดีกว่าระบบอื่น แต่ทั้งหมดดูเหมือนจะพังทลายลงด้วยตัวมันเองในที่สุด ผู้คนที่ดำเนินชีวิตตามอุดมการณ์เหล่านี้มีแนวโน้มที่จะทุจริตซึ่งในที่สุดจะลากทั้งระบบลง แม้ว่าคนในรุ่นของเราจะมีการศึกษามากที่สุดเท่าที่เคยมีมา แต่เรายังมีปัญหาเหล่านี้ เพราะปัญหานั้นลึกกว่าการศึกษาของเรามาก 

สิ่งนี้อธิบายได้ว่าทำไมไม่มีศาสนาใดที่นำเสนอวิสัยทัศน์ของพวกเขาต่อสังคมอย่างเต็มที่ แต่ก็ไม่มีพวกอเทวนิยมเหมือนกัน (นึกถึงสหภาพโซเวียตของสตาลิน จีนของเหมา กัมพูชาของพล พต) บางสิ่งบางอย่างเกี่ยวกับวิธีการที่เรามักจะทำให้เราพลาดวิสัยทัศน์ของเรา ในประเทศที่นับถือศาสนาพุทธ มุสลิม คริสต์ และฮินดู สังคมพลาดวิสัยทัศน์ที่วางไว้สำหรับตัวมันเองในหลักปฏิบัติ อันที่จริง คำว่า‘คิดถึง’ นั้น สรุปสถานการณ์ของเรา

บาป – ถึง ‘นางสาว’

ข้อหนึ่งจากพระคัมภีร์ให้ภาพที่ช่วยให้เราเข้าใจสิ่งนี้ได้ดีขึ้น โดยระบุว่า:

¹⁶ ในจำนวนทหารทั้งหมดมี 700 คนที่ถนัดมือซ้าย แต่ละคนมีความสามารถขนาดใช้สลิงเหวี่ยงก้อนหินถูกเส้นผมไม่พลาด

ผู้วินิจฉัย 20:16

ข้อนี้กล่าวถึงทหารที่ชำนาญการใช้หนังสติ๊กและไม่เคยพลาด คำภาษาฮีบรูดั้งเดิมที่แปลว่า ‘พลาด’ ด้านบนคือ יַחֲטִֽא׃ คำภาษาฮีบรูคำเดียวกันนี้แปลว่าบาปในพระคัมภีร์ส่วนใหญ่เช่นกัน ตัวอย่างเช่น ใช้เป็น ‘บาป’ เมื่อโจเซฟไม่ยอมล่วงประเวณีกับภรรยาของเจ้านาย เขาพูดกับเธอ:

⁹ ไม่มีใครในบ้านนี้ที่มีความรับผิดชอบเกินกว่าข้าพเจ้า และท่านไม่เคยหวงห้ามสิ่งใดที่เป็นของท่าน ยกเว้นตัวท่านเท่านั้น เพราะท่านเป็นภรรยาของนาย ข้าพเจ้าจะกระทำความเลวอันใหญ่หลวงนี้ และกระทำบาปต่อพระเจ้าได้อย่างไร”

ปฐมกาล 39:9

นี่เป็นภาพที่ช่วยให้เราเข้าใจว่า ‘บาป’ คืออะไร ทหารหยิบก้อนหินและเหวี่ยงไปตามเส้นทางที่ถูกต้องเพื่อโจมตีเป้าหมาย ถ้าพลาดก็ผิดวัตถุประสงค์ ในทำนองเดียวกัน พระเจ้าสร้างเราตามพระฉายาของพระองค์ให้อยู่บนเส้นทางแห่งการปฏิบัติต่อพระองค์และผู้อื่นอย่างมีเกียรติ การทำ ‘บาป’ คือการพลาดจุดประสงค์หรือเส้นทางนี้ซึ่งแต่เดิมมีไว้สำหรับเรา เราพร้อมด้วยระบบ ศาสนา และอุดมการณ์อันหลากหลายของเรา ยังต้องการเส้นทางนี้สำหรับตนเองและเพื่อนบ้านของเราด้วย จากที่กล่าวมานี้ ดูเหมือนว่าไม่ว่าเราจะทำอะไร คำตัดสินของประวัติศาสตร์และสังคมบ่งชี้ว่าเรา ‘พลาด’ อยู่เป็นประจำ

สิ่งนี้อธิบายได้ว่าทำไมพระสงฆ์ที่เคร่งศาสนาที่สุดเท่านั้นที่พยายามรักษาอริยมรรคมีองค์แปด และมักจะเป็นเพียงช่วงสั้นๆ พวกเราที่เหลือส่วนใหญ่ไม่แม้แต่จะรักษาศีลแปดของอริยมรรค เราจะพลาดเส้นทางถ้าเราพยายามรักษาไว้

ข่าวร้ายของ ‘บาป’ – ความจริงไม่ใช่ความชอบ

การแสดงภาพมนุษยชาติที่เสียหายและเข้าใจผิดนี้ไม่น่าดึงดูด ไม่มีความรู้สึกที่ดีหรือมองโลกในแง่ดี เราอาจหวังว่ามันไม่จริงเพราะการมองโลกในแง่ร้าย ถึงกระนั้นก็เหมือนกับภาพของ Klesha, Tanha, Duhka และ Karma ที่พระพุทธเจ้าทรงมองเห็น นอกจากนี้ยังอธิบายถึงระบบกฎหมาย ตำรวจ แม่กุญแจ และการรักษาความปลอดภัยที่สังคมทุกแห่งต้องสร้างขึ้นเพื่อปกป้องตนเองจากกันและกัน สิ่งเหล่านี้ชี้ให้เห็นว่ามีบางอย่างทำให้เรา ‘พลาด’ เส้นทาง ดังที่ทั้งคัมภีร์ไบเบิลและพุทธปัญญากล่าวไว้ 

แต่ความเข้าใจเรื่องบาปที่ทำให้เราทุกคน ‘พลาด’ เส้นทางนี้ทำให้เกิดคำถามอีกข้อหนึ่ง พระเจ้าผู้สร้างจะทำอย่างไรกับเรื่องนี้? เรามาดูแผนการของพระองค์ที่ทรงกล่าวไว้ในตอนต้นของประวัติศาสตร์มนุษย์ต่อไป